Ovaryan hiperstimülasyon sendromu (OHSS), yumurtalıklarda yumurta gelişimini teşvik etmek için enjekte edilebilir hormon ilaçları alan kadınları etkileyen bir durumdur.

OHSS nedir sorusunun cevabı: Yumurta elde etmek için kullanılan ilaçlara vücudun verdiği aşırı tepki şekilde açıklanabilir. OHSS, in vitro fertilizasyon (tüp bebek tedavisi), yumurtlama indüksiyonu veya aşılama (IUI) tedavisi alan kadınlarda görülebilir.

Vücutta çok fazla hormon ilacı bulunması, yumurtalıkların şiş ve ağrılı hale geldiği yumurtalık hiperstimülasyon sendromuna (OHSS) yol açabilir. Az sayıda kadın, hızlı kilo alımına, karın ağrısına, kusmaya ve nefes darlığına neden olabilen ciddi OHSS geliştirebilir. OHSS doğurganlık tedavileri sırasında, nadir de olsa klomifen gibi ağız yoluyla alınan ilaçların bir yan etkisi olarak da gelişebilir.

OHSS (Ovaryan Hiperstimülasyon Sendromu) Nedir?

OHSS ne demek merak edenler için cevap: Özellikle in vitro fertilizasyon (IVF) yani klasik tüp bebek tedavisi sırasında kullanılan fertilite ilaçlarının yaygın bir yan etkisidir şekilde verilebilir. Yumurtalıklar ilaçlara aşırı tepki verir ve çok fazla sayıda yumurta kesesi (folikül) üretilir.

Daha sonra da ortaya çıkabilmesine rağmen, genellikle yumurta toplanmasından sonraki bir hafta içinde başlar. Çoğu OHSS vakası hafiftir ve evde birkaç günlük tedaviden sonra iyileşir.

OHSS Neden Olur?

Ovaryan hiperstimülasyon sendromunun nedeni henüz tam olarak anlaşılamamıştır. Hamilelik hormonu olarak da bilinen insan koryonik gonadotropin (HCG) düzeyinde yükselmenin belirtilerde rol oynadığı düşünülmektedir.

Ovaryan hiperstimülasyon sendromu yaşayanlarda yumurtalığa ait kan damarları HCG hormonuna anormal bir tepki verir ve damarlardan dokulara sıvı sızmaya başlar. Bu sıvı sızması nedeniyle yumurtalıklar şişer ve bazen büyük miktarlarda sıvı karın içine hareket eder.

Doğurganlık tedavileri sırasında HCG olgunlaşmış folikülün yumurtasını serbest bırakması için “tetikleyici” olarak verilebilir. Yumurtalıkların aşırı uyarılması, genellikle HCG enjeksiyonu yapıldıktan sonraki bir hafta içinde ortaya çıkar.

Tedavi döngüsü sırasında gebe kalanlarda, vücudun hamileliğe cevap olarak kendi HCG’sini üretmeye başlamasıyla OHSS kötüleşebilir.

Enjekte edilebilir fertilite ilaçlarının OHSS’ye neden olma olasılığı, ağız yoluyla alınan bir hap olan klomifen ile yapılan tedaviden daha fazladır.

OHSS için Risk Faktörleri

Bir kadında OHSS gelişme riskini artıran faktörler şunlardır:

• Polikistik over sendromu: Düzensiz adet dönemleri, anormal tüylenme ve yumurtalıkların ultrason muayenesinde olağan dışı kistlere karakterize yaygın bir üreme bozukluğu
• Çok sayıda folikül oluşumu
• 30 yaş altı kadınlar
• Düşük vücut ağırlığı
• Yumurta çatlatma için yapılan HCG hormon enjeksiyonundan önce yüksek düzeyde veya dik artan estradiol seviyesi
• Önceden OHSS atağı geçirmiş olmak

Bazı durumlarda OHSS hiç risk faktörü olmayan kadınları da etkiler.

OHSS Belirtileri

OHSS belirtileri genellikle yumurtlamayı uyarmak için enjeksiyon şekilde uygulanan ilaçlar kullanıldıktan 10 gün sonra başlar. Belirtiler hafif ile şiddetli arasında değişen bir yelpazede olabilir ve zamanla daha kötüye veya iyiye gidebilir. Hafif & orta dereceli ovaryan hiperstimülasyon sendromu ile ilişkili belirtiler şunları içerebilir:

• Hafif & orta şiddette karın ağrısı
• Karın şişkinliği veya artan bel boyutu
• Mide bulantısı
• Kusma
• İshal
• Yumurtalıkların bulunduğu alanda hassasiyet
• 3 kilogramdan fazla ve ani ağırlık artışı

Enjekte edilebilir doğurganlık ilaçları kullanan bazı kadınlar, yaklaşık bir hafta sonra belirtilerin kendi kendine kaybolduğu hafif bir OHSS geliştirebilir. Bununla birlikte bu kadınların hamile kalması durumunda belirtiler kötüleşerek haftalarca sürebilir.

Şiddetli ovaryen hiperstimülasyon sendromu olgularında ise şu belirtiler görülebilir:

• Çok hızlı kilo alımı: 5-10 günde 15 ila 20 kilogram gibi ciddi kilo artışı
• Şiddetli karın ağrısı
• Şiddetli, kalıcı mide bulantısı ve kusma
• Bacaklarda kan pıhtıları
• İdrara çıkma sıklığının azalması
• Nefes darlığı
• Gergin ve büyümüş karın

Doğurganlık tedavisi alan ve OHSS sendromu belirtileri yaşayan her kadın, belirtiler hafif bile olsa mutlaka durumu doktoruna bildirmelidir. Çünkü hastanın, ani kilo alımı veya belirtilerde kötüleşme eğilimi açısından gözlemlenmesi önemlidir.

Doğurganlık tedavisi sırasında solunum problemleri veya bacaklarda ağrı şikâyeti yaşayan anne adayları derhal bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Çünkü bu belirtiler acil tıbbi yardım gerektiren hayati bir durumun göstergesi olabilir.

OHSS ile İlişkili Komplikasyonlar

Over stimülasyonu yapılan kadınların yaklaşık %1 ila 2’si, ciddi bir over hiperstimülasyon sendromu formu geliştirir. Şiddetli OHSS oldukça nadir görülür ancak hayatı tehdit edici bazı komplikasyonlara zemin hazırlayabilir. Şiddetli OHSS ile ilişkili komplikasyonlar şunları içerebilir:

• Karın ve bazen göğüste sıvı toplanması
• Elektrolit dengesinde bozukluklar (sodyum, potasyum ve diğerleri)
• Büyük damarlarda, daha sık olarak bacaklardaki toplardamarda kan pıhtısı oluşumu
• Böbrek yetmezliği
• Yumurtalık torsiyonu: Yumurtalığın kendisini tutan bağlar etrafında dönmesi neticesinde gelişen sağlık problemi
• Yumurtalıkta gelişen bir kistte yırtılma ve buna bağlı ciddi kanama
• Solunum problemleri
• Düşük
• Komplikasyonlar nedeniyle gebeliğin sonlandırılması gereksinimi
• Çok nadir olarak ölüm

OHSS Ne Kadar Sürer?

Hastalıkla ilgili merak edilen diğer bir soru: OHSS ne kadar sürer şeklindedir. OHSS semptomları genellikle yumurtlamadan birkaç gün sonra ortaya çıkar ve belli bir süre devam eder.

Peki, OHSS sendromu ne kadar sürer? İlişkili belirtiler genellikle hamilelik olmadıkça iki hafta içinde geçer. Gebelerde ise sıklıkla pozitif gebelik testinden sonra 2-3 hafta veya daha uzun süre semptomlar devam eder. Şikâyetler daha sonra yavaş yavaş kaybolur ve gebeliğin geri kalanı etkilenmez.

OHSS Tedavisi

OHSS tedavisi, anne adayını rahatlatmak, yumurtalık aktivitesini azaltmak ve komplikasyonları önlemek amacıyla yapılır. Peki, OHSS nasıl geçer? Hafif olgular sıklıkla herhangi bir tedaviye gerek olmadan kendi kendine düzelir.

Orta dereceli OHSS için ise aşağıdaki gibi bazı takip ve tedavi uygulamalarının yapılması gerekir:

1. Bulantı önleyici ilaçlar, ağrı kesiciler veya her ikisinin birlikte kullanımı gerekebilir.
2. Sık sık fizik muayene ve USG incelemesi ile hastanın takibi
3. Önemli değişiklikleri kontrol etmek için günlük tartı ve bel ölçümleri
4. Her gün çıkarılan idrar miktarının takibi
5. Aşırı sıvı kaybı ve elektrolit dengesizliğini izlemek için kan testleri
6. Düzenli ve yeterli sıvı alımının sağlanması
7. Karın boşluğuna yerleştirilen bir iğne yardımıyla karında toplanan aşırı sıvısının boşaltılması
8. Kan pıhtılarının önlenmesine yardımcı olmak varis çorabı giyilmesi

Ciddi OHSS varlığında hastayı yakın takibe almak, damardan sıvı takviyesi yapmak ve daha agresif tedaviler için hastaneye yatırmak gerekebilir. Bazı durumlarda yumurtalık aktivitesinin baskılanmasına yardımcı olmak için ilaç tedavisi verilir.

Yumurtalık kisti yırtılması, damarlarda pıhtı oluşumu, akciğer ve karaciğer ile ilişkili komplikasyonlar gibi ciddi durumlar ameliyat ya da yoğun bakım gibi ek tedaviler gerektirebilir. Bacaklarda kan pıhtısı riskini azaltmak için pıhtılaşma önleyici ilaçlara ihtiyaç duyulabilir.

OHSS Gebeliği Etkiler mi?

OHSS geçiren kadınlar çoğu durumda, doğurganlık tedavisine devam edebilir. OHSS’ye rağmen gebe kalmak hala mümkündür ancak bu gerçekleşirse belirtiler kötüleşebilir. Bu durumda hasta yakın takip altına alınır.

Fakat iyi haber, bebeğin bu durumdan sıklıkla etkilenmemesidir. Bununla birlikte, şiddetli OHSS gelişme riski altında olanlar için doğurganlık tedavisine devam etmek doğru olmaz. Bu durumda, embriyo dondurma yapılıp OHSS iyileştikten sonra tedaviye devam edilmesi önerilebilir. Bu süreç iki ay kadar sürebilir.

OHSS ve gebelik birlikteliğinde belirtiler daha şiddetli olma eğilimi gösterir. OHSS ile artan pıhtı riski gebelikte daha da yükselir. OHSS gebeliği etkiler mi sorusunu bu durumu yaşayan pek çok anne adayı sormaktadır.

OHSS gebelikte preeklampsi gelişme veya bebeğin erken doğum riskini artırabilir. Fakat bebeğin normal gelişimi için bilinen bir riski yoktur.

OHSS ile ilişkili her türlü sorunuz için 444 39 49 numaralı telefondan bize ulaşabilirsiniz.