Genital Tüberküloz; yaygın aşılama, modern tanı ve tedavi yöntemlerine rağmen içinde bulunduğumuz yüzyılda hala önemli bir sağlık sorunu olmaya devam etmektedir.

Genital (üreme organları) tüberküloz ilk kez 18. yüzyılda tanımlanmıştır. Hastalığın etkeni Koch basilidir. Pastorize edilmemiş sütten bulaşan mikobakteriyum bovis’ de etken olarak bilinmektedir. Genital tüberküloz az gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerde daha sık görülmektedir.

Genital tüberküloz genellikle birincil olarak üreme organlarında başlamaz. Yaygın olarak görülen akciğer tüberkülozunun kan ve lenf yoluyla genital bölgeye yayılmasıdır. Akciğer tüberkülozlu hastaların yaklaşık olarak %5-13’ünde genital sistem enfekte olur. Bazen böbrekler, santral sinir sistemi, iskelet sistemi ve sindirim sistemi tüberkülozu kan ve lenf yoluyla üreme organlarına yayılabilir. En sık 20-40 yaş aralığında görülür.

Genital tüberküloz en sık yumurtalıkları rahime bağlayan fallop tüplerini tutar. Daha sonra görülme sıklığına göre rahmin içini kaplayan endometriyum, yumurtalıklar, rahim ağzı, rahmin myometriyum tabakası, vajina ve vulva etkilenir.

Genital tüberkülozda erken evrede organlar normal görülür. İlerleyen dönemde ilgili organlarda gözle görünür değişiklikler olur.

Genital Tüberküloz Belirtileri Nelerdir?

Genital tüberkülozun en önemli etkisi kısırlığa yol açmasıdır. Bazı hastalar hiç bir belirti vermeyebilirler. Kısırlık araştırması esnasında tüberküloz anlaşılabilir. Bazı kadınlarda adet kanamasının az ve kısa olması, adet görememe, aşırı adet kanaması, ağrılı adet dönemleri, adetin normaldan uzun sürmesi, pelvik ağrı ve anormal vajinal kanama görülebilir.

Menapoz sonrası genital tüberkülozda anormal kanamalar ve vajinal akıntı görülebilir. Gece terlemesi, kilo ve iştah kaybı, genel durumda bozulma, karın ağrısı ve karın şişliği görülebilecek diğer belirtilerdir.

Genital tüberküloz, genital kanserler, akut apandisit, yumurtalık kistleri, PID veya ektopik gebelik gibi diğer jinekolojik ve karınla ilgili hastalıkları taklit edebilir.

Kadınlarda Genital Tüberküloz Nasıl Teşhis Edilir?

Kadınlarda genital tüberküloz tanısı koymak kolay değildir. Yüksek derecede klinik şüphe, ayrıntılı öykü alma, sistemik muayene ve tüberküloza özgü testlerin yapılması gerekir.

Yukarıda sıraladığımız hastalarda görülen belirtilerin olması durumunda ayırıcı tanıda mutlaka genital tüberküloz yer alır. Genital tüberküloz için risk faktörleri, TBC hastası ile temas, daha önceden tüberküloz geçirmiş olmak, tüberkülozun yaygın görüldüğü bölgelerde yaşamak veya seyahat etmek, düşük sosyoekonomik düzey, HIV taşıyıcısı olmak ve uyuşturucu kullanmaktır.

Genital tüberkülozdan kuşku duyulduğunda genital muayenenin yanı sıra hastalardan göğüs röntgeni, PPD testi, sedimantasyon ve tam kan sayımı istenir. Diğer aşamada görüntüleme yöntemleri kullanılır. Genital tüberküloz şüphesinde yaygın olarak histerosalpingografi (HSG) ve ultrasonografi kullanılır.

Laparaskopi, cerrahi bir yöntem olmasına karşın tanıda çok faydalıdır. Yumurtalıklar, fallop tüpleri, karın boşluğu detaylı olarak incelenir. Tüberküloza ait değişiklikler tespit edilebilir ve biyopsi alınabilir.

Alınan biyopsi materyali patolojiye gönderilir. Alınan materyalden tüberküloz için mikroskobi ve kültür yapılır. Günümüzde tüberküloz tanısı için kullanılan moleküler testler bulunmaktadır.

Genital Tüberküloz Nasıl Bulaşır?

Yoksulluk, kalabalık ortamlarda yaşam, sağlık hizmetlerine zor erişim, yetersiz beslenme, şeker hastalığı, sigara içme, alkol ve uyuşturucu bağımlılığı, ileri evre böbrek hastalığı, kanser tedavisi, diyaliz tedavisi görme ve HIV enfeksiyonu tüberkülozun bulaşmasını ve yayılmasını artırmaktadır.

Genital tüberküloz genellikle akciğer veya akciğer dışı tüberkülozun yayılması sonucu ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte bir erkekte genital tüberküloz varsa bunu kadın partnerine sperm yoluyla bulaştırabilir. Genital tüberküloz bağırsaklar veya karındaki lenf bezlerindeki enfeksiyonun yayılımı sonucu da ortaya çıkabilir.

Genital Tüberküloz Hangi Hastalıklarla Bulaşır?

Belirtilerin benzerliğinden dolayı aşağıdaki hastalıklarla genital tüberkülozun ayırıcı tanısının yapılması gerekir.

• Akut ve kronik pelvik enfeksiyonlar
• Dış gebelik
• Endometriozis
• Yumurtalık kanseri
• Apandisit
• Frengi
• Aktinomikozis
• Granuloma inguinale venereum
• Filaryaz
• Crohn hastalıkları
• Şistozomiazis
• Silikoz
• Bruselloz
• Histoplazmoz
• Cüzzam
• Vajinal kist
• Vulval ve vajinal siğiller
• Condyloma lata
• Condyloma acuminata
• Bartholin apsesi
• Vulval kanser
• Vajinal kanser
• Rahim ağzı kanseri

Genital Tüberküloz Tedavisi Nasıl Yapılır?

Genital tüberküloz vakalarında uzun süreli çoklu ilaç tedavisi uygulanır. Hastanın birincil odağı farklı bir organdaysa tedavi esnasında kaynak organ takip edilir. Tedavi esnasında düzenli doktor kontrolü yaptırmak esastır. Bazı tüberkoz vakaları ilaçlara dirençli olabilmektedir. Hastaların sağlıklı bir diyet uygulamaları, sigara ve alkolden uzak durmaları gerekir. Bazı vakalarda cerrahi müdahale gerekir.

Genital Tüberküloz ve İnfertilite

Genital tüberküloz özellikle fallop tüpleri ve rahim içinde hasar yaratarak infertiliteye neden olur. Rahim içinde yapışıklıklar, adet siklusunda anormallikler ve rahim iç yapısının bozulması, tekrarlayan düşüklere, ektopik gebeliğe ve kısırlığa neden olabilir.

Pelvik bölgeye yerleşen tüberküloz, pelvik enfeksiyon ve infertilite (kısırlık) ortaya çıkıncaya kadar genellikle belirti vermez. Bu nedenle tanıda gecikmelere neden olur.

Vakaların %80’inde tanı 20-40 yaş arası kadınlarda infertilite araştırması esnasında konur. Genital tüberkülozlu hastaların %30-50’sinde tanı konulmuş ve tedavi edilmiş tüberküloz öyküsü vardır. Ailede hastalık görülme oranı ise %20’dir.

Hastalarda infertilite ile birlikte, pelvik ağrı ve adet değişiklikleri görülür. Gelişmiş tedavilere rağmen genital tüberküloz vakalarında yeniden gebe kalma oranı düşüktür. Olası gebelikler genellikle düşük veya ektopik gebelik ile sonuçlanmaktadır. Bu nedenle genital tüberkülozlu hastalara IVF tedavisi uygulanmaktadır. IVF tedavisinin başarısı kadının rahminde meydana gelen hasarın derecesine bağlıdır.

Genital Tüberküloz Nasıl Önlenir?

Genital tüberkülozu önlemenin yolu tbc basiline maruz kalınacak şartları en aza indirmektir. Akciğer tüberkülozlu hastalar evde ve açık alanlarda solunum hijyenine dikkat etmelidir.

Öksürürken ağzı kapatmak, yere tükürmemek ve balgam atmamak gibi. Hastaların standart tedaviyi düzenli kullanmaları ve doktor tarafından yakın takibi önemlidir. Genital tüberküloz cinsel yolla da bulaşacağından güvenli cinsel aktivite kurallarını uygulamak önemlidir. Ülkemizde tüberküloz hastalığını önlemeye yönelik olarak BCG aşısı rutin olarak bebeklere yapılmaktadır.

Erkeklerde Genital Tüberküloz

Erkeklerde genital tüberküloz tıpkı kadınlardaki gibi en sık 20-40 yaş aralığında görülür. Hastalık başka bir organda başlayıp kan ve lenf yoluyla genital bölgeye ulaşır. Erkeklerde genital tüberküloz akciğer tüberkülozundan yıllar sonra ortaya çıkabilir.

Mycobacterium tuberculosis yıllarca sessiz kalabilir ve uygun şartlar ortaya çıktığında (diabetes mellitus, AIDS, immunsupresif tedavi, kronik böbrek yetmezliği, vb.) aktive olarak enfeksiyon başlatabilir.

Erkeklerde genital tüberküloz en sık epididimit şeklinde ortaya çıkar. Epididimis tüberkülozuna, daha çok az gelişmiş ülkelerde ve genç erkeklerde rastlanır. Ancak prostat tutulumu nadir değildir.

Testisler ve sperm kanallarında hastalık olabilir. Testisler hastalandığında ele gelen bir kitle vardır. Üretra ve penis tutulumu nadir görülür. Skrotal tüberkülozda hidrosel ve fistül sık rastlanan bulgulardandır. Skrotal fistülde kronik akıntı mevcuttur. Genital tüberküloz sperm yoluyla erkekten kadına bulaşabilir.

Erkeklerde genital tüberküloz olduğunda idrarda enfeksiyon görülür ancak kültürde üreme olmaz. İdrarda kanama olabilir. Kesin tanı için idrar ve varsa akıntıdan direk mikroskopi ve kültür yapmak gerekir.

Böbrekleri taramak amacıyla tomografiden faydalanılabilir. Bu hastalarda ultrasonografi de değerli bilgiler verir. Hastalara genellikle dörtlü tüberküloz tedavisi başlanır ve 9 ay kadar devam edilir.

Aklınıza takılan tüm sorularınız için Umut Ol Umut Bul Facebook grubumuza üye olabilirsiniz.