Erkek İnfertilitesinin Sessiz İlerleyen Suçlularından, Varikosel

Çocuk sahibi olma ile ilgili problemi olmayan erkeklerde de görülebilen varikosel infertilite açısından çok daha fazla önem taşıyor. Çünkü, Dünya Sağlık Örgütü’nün 1992 yılındaki verilerine göre, 9043 erkekte yapılan semen analizi incelemelerinde, sperm parametreleri bozuk olan erkeklerin yüzde 25’inde ve normal sperm parametrelerine sahip erkemlerin yüzde 12’sinde varikosel tespit edilmiş. Bir başka çalışmada ise, infertilite şikâyeti ile başvuran erkeklerin yaklaşık %35-40’ında varikosel saptanmış. Bunun yanında varikoseli olan erkeklerde erken yaşlarda çocuk sahibi olduktan sonra ilerleyen yaşla birlikte ikinci çocuk sahibi olmak isteyen erkeklerde sperm parametrelerinde bozulma nedeniyle infertiliteye yol açabiliyor. Tüm bu sonuçlar dolayısıyla özellikle infertilite de varikosel son derece önemli bir sorun olarak çiftlerin karşısına çıkıyor.

Varikosel neden önemli bir sorundur?

Varikosel genellikle bir şikayete yol açmaz. Bazı erkeklerde testiste baskı şeklinde ağrıya neden olabilir. Genellikle çocuk sahibi olmak isteyen ancak 1 yılı aşkın bir süre düzenli ilişkiye rağmen çocuk sahibi olamayan erkeklerde fizik muayenede kolayca varlığı tespit edilebilir. Bazı erkekler kendileri bir testisin diğerine göre daha büyük ve ileri derecede artmış damar yapısını fark ederek doktora başvurabilirler.

Nasıl ortaya çıkar?

İleri derecede artmış damar yapısı varlığı ile anlaşılır. Bu anatomik olarak testisin damar yapısı ile ilgili bir durumdur. Genellikle uzun boylu ve zayıf erkeklerde yine anatomik yapıyla ilgili olarak sol testiste ortaya çıkar. Varikoseli basit olarak bacak damarlarındaki genişlemenin testiste görülen biçimi olarak tanımlayabiliriz. Ancak nadir durumlarda karın içerisinde büyüyen bir kitlenin damarlara bası yapması sonucu testis damarlarında aşırı genişleme de oluşabilir. Bu nedenle aniden gelişen artmış damar yapısı varlığında ve sağ testiste gelişen artmış damar yapısında batın içerisinde kitle varlığının araştırılması gereklidir.

Varikosel’in belirtileri nelerdir? Nasıl tanı konulur?

Belirtileri testistin etrafında artmış damar yapısının varlığı ile elle muayenede basitçe anlaşılabilir. Genel olarak 3 kategoride değerlendirilir. Ancak 2-3 kategorideki damar yapısında olan varikoselin operasyonla düzeltilmesi önerilir. Ayrıca damar yapısının incelenmesini sağlayan bir ultrason aracılığı ile tespit edilir. Ayrıca mutlaka hastaların değerlendirmesinde 2 kez sperm analizi ile sperm yapılarının değerlendirilmesi yapılmalıdır. Bazı erkeklerde sperm sayımının aşırı etkilendiği ve hatta spermin hiç dışarı çıkmadığı durumlarla karşılaşılabilir. Bu gibi durumlarda varikosel dışında altta yatan başka nedenlerin araştırılması mutlaka gereklidir.

Genetik etkenler sorunun ortaya çıkmasında ne kadar etkilidir?

Varikoselin oluşumunda bilinen genetik sebepler yoktur ancak damar yapısı ile ilgili bozukluklar, varis varlığı, fizyolojik yapıyla ilgili özellikler varikoselin oluşumunda etkilidir.

Varikosel sorunu olan erkek baba olabilir mi? Olmasını engelleyen durumlar nelerdir?

Dünya Sağlık Örgütü’nün 1992 yılındaki verilerine göre 9043 erkekte semen analizi incelemelerinde, sperm parametreleri bozuk olan erkeklerin %25’inde ve normal sperm parametrelerine sahip erkeklerin %12’sinde varikosel tespit edilmiştir. Çocuk sahibi olma ile ilgili problemi olmayan erkeklerde de görülebilir. Ancak infertilite şikâyeti ile başvuran erkeklerin %35-40’ında varikosel tespit edildiği bildirilmiştir. Ayrıca varikoseli olan erkeklerde erken yaşlarda çocuk sahibi olduktan sonra ilerleyen yaşla birlikte ikinci çocuk sahibi olmak isteyen erkeklerde sperm parametrelerinde bozulma nedeniyle infertiliteye yol açabilir. Bu arada ilerleyen zaman içerisinde bazı hastalarda testosteron hormonu salınımında azalma görülür.

Tedavide neler yapılır?

Tedavide kasık bölgesinden yapılan mikroskobik cerrahi yöntem ile genişlemiş damarların bağlanmasıdır. Ameliyatta genel anestezi altında mikroskop kullanılması operasyonda damarların daha net olarak tanınmasını ve testisi besleyen arterin dikkatli bir şekilde korunmasını sağlar. Bu yöntemle yapılan cerrahi müdahalede başarı şansı yüksek, tekrar etme oranı ve komplikasyon oranı düşüktür. Hastalar operasyon gününde hastaneden taburcu olabilir, iki-üç gün sonra işe dönebilirler. Operasyon sonrası hasta minimum düzeyde ağrı hisseder.

Ameliyat riskli midir?

Bütün operasyonlarda olabilecek komplikasyonlar varikosel operasyonu için de söylenebilir. Bu operasyona özgün komplikasyonları lenf damarlarının bağlanması sonrasında hidrosel adını verdiğimiz testis etrafında sıvı birikmesi ve testisin beslenmesini sağlayan arter dediğimiz damarın bağlanması sonrasında testisin küçülmesini sayabiliriz.

Bütün varikoseller mutlaka tedavi edilmeli midir?

Bütün varikoseller tedavi edilmemelidir. Örneğin sperm sayısını azaltan başka nedenler mevcutsa öncelikle bu nedenlerin tespit edilerek düzeltilmesi gerekir. Bunun dışında azoospermi olarak adlandırdığımız sperm sayısının “0” olduğu durumlarda da varikoselin tedavi edilmesi halen tartışmalıdır. Azospermi yapan nedenlerin mutlaka araştırılması gerekir. Çünkü varikosel tek başına sperm sayısını “0” yapacak kadar testisin üretimini bozmaz.

Ameliyat sonrasında sperm sayısı ve kalitesinde değişiklik yaşanır mı?

Sperm sayımının artması için ameliyatlardan sonra kabul edilen bekleme süresi 3-6 aydır. 6 aydan sonra sperm kalitesi ve sayısı artmamışsa daha uzun süre beklemek bir fayda sağlamayacaktır. Bu iyileşme erkeklerin yaklaşık %70 inde tespit edilir. 1 yıl süre zarfında beklenen gebelik oranı %40 civarlarındadır. Ancak bazı erkeklerde sperm kalitesi ve sayısında herhangi bir değişiklik olmayabilir. Nadir de olsa bazı erkeklerde operasyon sonrası sperm sayısında ve kalitesinde azalma görülebilir. Bu durum genellikle komplikasyonlar ile birlikte oluşabilir.

Ameliyattan sonra da düzelmeyen varikosel var mıdır? Bu durumda yaklaşım nasıldır?

Operasyonlardan 6 ay-1 yıl sonra sperm sayılarında veya kalitesinde düzelme olmayan ve doğal yoldan eşi gebe kalamayan erkeklerde yardımcı üreme teknikleri ile tedavi önerilebilir.

Tedavi edilmeyen varikosel farklı sorunların ortaya çıkmasına neden olabilir mi? Tedavi yaklaşımlarına yönelik yeni yaklaşımlar nelerdir?

Tedavi edilmeyen varikoselin ilerleyen zaman içerisinde sperm kalitesinin bozulması dışında testisin küçülmesi ve testosteron üretimi ile ilgili sorunlara yol açması mümkündür. Bu durumlarda varikoselin giderilmesi için operasyon ile düzeltilmesi gereklidir. Operasyon olmak istemeyen erkeklerin Üroloji uzmanı tarafından yılda 1 kez muayene olmaları önerilir.

Tedavide operasyon tekniklerinden mikroskobik cerrahi yöntem damarların seçilerek bağlanması yoluyla daha yüksek oranda başarı sağlar, komplikasyon gelişme riski azdır. Operasyondan sonra iyileşme süreci çok hızlı olduğundan aynı gün evlerine gidip birkaç gün içinde işlerine geri dönebilirler.