Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar

Eski zamanda zührevi hastalıklar olarak adlandırılan cinsel yolla bulaşan hastalıklar, en yaygın bulaşıcı hastalıklardandır. Her yıl sadece Amerika Birleşik Devletleri’nde 20 milyon yeni vaka rapor edilmektedir. Bunun yanı sıra bu enfeksiyonların yarısı 15 ila 24 yaş arası insanlarda gözlenir ve uzun vadeli sonuçlar doğurabilir. Bu yazıda cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve korunma yolları hakkında merak ettikleriniz sizler için derlenmiştir.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar Nelerdir?

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar (CYBH) vajinal, anal veya oral seks yoluyla insandan insana geçen ve tedavi edilmesi gereken ciddi hastalıklardır. Bununla beraber bazen bu hastalıklar emzirme, ortak iğne kullanımı ve hatta nemli nesnelerle temas yoluyla da (trikomoniyaz) bulaşabilir. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar AIDS hastalığını akla getirse de, AIDS cinsel yolla bulaşan hastalıkların sadece biridir. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve bunlardan sorumlu olan mikroorganizmalar aşağıdaki gibi gruplanabilir.

Bakteriler

• Gonore
• Sifiliz
• Klamidya

Parazitler

• Trikomoniyaz

Virüsler

• İnsan papilloma virüsü

genital herpes (halk arasında cinsel yolla bulaşan sivilce olarak bilinir),

• HIV

Her ne kadar bu konuda internette yanlış bilgiler yer alsa da cinsel yolla bulaşan uyku hastalığı diye bir hastalık yoktur. (Afrika tripanosomiyazı denen uyku hastalığı çeçe sineği ile bulaşır, cinsel yolla bulaşması teorik olarak mümkün olsa da bu konuda bildirilen vaka sayısı çok azdır.)

Aşağıdaki koşulları sağlayan bireyler cinsel yolla bulaşan hastalıklar açısından en yüksek risk altında olan gruplardır:

• Birden fazla cinsel partneri olanlar,
• Birçok cinsel partneri olan biriyle ilişkiye girenler,
• Cinsel ilişki sırasında prezervatif kullanmayanlar,
• İntravenöz ilaçlar enjekte ederken iğneleri paylaşanlar,
• Para karşılığı cinsel ilişkiye girenler.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar Ne Zaman Belli Olur?

Cinsel yolla bulaşan hastalık belirtileri hastalığa bağlı olarak değişir. Bazı hastalıklarda semptomlar birkaç gün veya hafta içinde gelişebilir ancak bazen aylar, hatta yıllar sonra bile ortaya çıkabilen hastalık belirtileri de vardır. Bazı insanlar ise çok hafif ya da hiç belirti göstermedikleri için kendilerinin cinsel yolla bulaşan bir hastalık taşıdığının farkında olmazlar. Farklı hastalıklarda farklı belirtiler gözlense de genel olarak cinsel yolla bulaşan hastalıkların belirtileri aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• İdrar çıkışı ya da cinsel ilişki sırasında acı ya da ağrı,
• Alt karın (pelvis) bölgesinde ağrı,
• Bazı durumlarda ateş ve halsizlik,
• Bazı hastalıklarda, hastalıklara özgü cilt yaraları,
• Genital organlarda gözlenen lezyon ya da yaralar,
• Genital organlardan gelen değişik kokulu ve renkli akıntılar.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar Testi

Cinsel yolla bulaşan hastalıklarda, hastaların en çok sorduğu sorulardan biri “Cinsel yolla bulaşan hastalıklar idrar tahlilinde belli olur mu?” sorusudur. İdrar testleri bakteriyel kaynaklı (bel soğukluğu ve Klamidya gibi) cinsel yolla bulaşan hastalıkların teşhisi için kullanılır. Diğer sık sorulan bir soru olan “Cinsel yolla bulaşan hastalıklar kan tahlilinde çıkar mı?” sorusu da kısaca evet olarak yanıtlanabilir. Özellikle sifilis ve HIV (AIDS) gibi hastalıkların tanısında kan testleri kullanılır. Cinsel yolla bulaşan hastalıklarda farklı sıvı örnekleri de test edilebilir. Örneğin açık genital yaralarda, hekimler enfeksiyon tipini teşhis etmek için yaralardan sıvı alabilir.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıktan Korunma Yöntemleri

Cinsel yolla bulaşan hastalık riskini önlemenin veya azaltmanın birkaç yolu vardır. Aşağıda farklı olası durumlar için uygulanabilecek cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunma yöntemleri yer almaktadır:

• Hastalık taşımayan bir partnerle tek eşli bir yaşam sürdürmek: Tek bir eşle uzun süreli ilişkiler CYBH’yi engellemek için en iyi yollardan biridir.
• Olası bir cinsel partner değişikliğinde her iki tarafın da kendisini test ettirmesi: Yeni bir ilişki başlangıcında, çiftlerin birbirlerine karşı açık ve samimi bir tutum izlemesi ve her iki tarafın bekleyerek test yaptırması olası bir bulaşmayı engellemesi açısından önemlidir.
• Aşılanmak: Cinsel ilişkiden önce aşılanmak, belirli cinsel yolla bulaşan hastalıkları türlerini önlemede de etkilidir. Bu hastalılara örnek olarak hepatit A ve hepatit B ve HPV örnek verilebilir.
• Prezervatifi tutarlı ve doğru kullanmak: Oral, vajinal veya anal cinsel ilişkilerde, her yeni bir cinsel eylem için yeni bir lateks prezervatif kullanılması gerekmektedir. Lateks prezervatifler asla vazelin gibi yağ bazlı bir kayganlaştırıcı ile birlikte kullanılmamalıdır. Doğal zarlardan yapılan prezervatifler, cinsel yolla bulaşan hastalıkları önlemede etkili olmadıkları için önerilmez. Prezervatiflerin çoğu cinsel yolla bulaşan hastalıklara maruz kalma riskinizi azaltırken, HPV veya uçuk gibi genital yaraları içeren hastalıklarda çok koruma sağlamaz. Ayrıca, doğum kontrol hapları (oral kontraseptifler) veya intrauterin cihazlar (RİA) gibi bariyer olmayan doğum kontrol yöntemleri cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlamaz.
• Aşırı alkol almamak veya uyuşturucu madde kullanmamak: Herhangi bir uyuşturucu maddenin etkisi altında olmak, cinsel ilişki öncesinde doğru kararlar vermenizi engelleyebilir. Bu nedenle, bu tip ilişkiler cinsel yolla bulaşan hastalık kapma olasılığını arttırır.
• Cinsel ilişkiden önce doğru iletişim kurmak: Cinsel ilişkiden önce, güvenli cinsel ilişki konusunda partnerinizle iletişim kurun. Hangi eylemlerin sizler için kabul edilebilir olduğu konusunda anlaşın.
• Sünnet olmak: Yapılan araştırmalar sünnet olmanın, bir erkeğin HIV taşıyıcısı ya da hastası olan bir kadından hastalık kapma riskini %60’a kadar azaltabileceğine dair kanıtlar sunmaktadır. Sünnet olmak ayrıca genital HPV ve genital herpes iletiminin önlenmesine yardımcı olabilir.
• Maruziyet öncesi profilaksi (PrEP): Amerikan Gıda ve İlaç İdaresi (FDA), çok yüksek risk altındaki kişilerde cinsel yolla bulaşan HIV enfeksiyonu riskini azaltmak için bazı antiviral ilaçların kullanılmasını onaylamıştır. PrEP HIV’den korunmak için tek yöntem olmamalıdır ve sadece uygun bireylerde kullanılmalıdır.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıkların Tedavisi

Tedavileri incelemeye başlamadan önce, bu tip cinsel yolla bulaşan hastalıklara hangi bölüm bakar sorusunun cevabını vermek uygun olacaktır. Bu tip hastalıklara kadınlarda jinekoloji erkeklerde ise üroloji bölümü bakar.

Bakterilerin neden olduğu cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların tedavisi genellikle daha kolaydır. Viral enfeksiyonların bazıları tedavi edilebilir ancak her viral hastalığın tedavisi yoktur. Cinsel yolla bulaşan hastalık taşıyan bir gebe, hemen tedavi görerek bebeğin enfekte olma riskini önleyebilir ya da azaltabilir.

Antibiyotikler: Antibiyotikler, genellikle tek bir dozda, gonore, sifiliz, klamidya ve trikomoniyaz dahil olmak üzere cinsel yolla bulaşan birçok bakteriyel ve paraziter enfeksiyonu tedavi edebilir. Tipik olarak, aynı anda belsoğukluğu ve klamidya tedavisi birlikte yürütülür çünkü iki enfeksiyon sıklıkla birlikte görülür.

Antibiyotik tedavisine başladıktan sonra yakın takip önemlidir. İlaçları reçete edildiği gibi alabileceğinizi düşünmüyorsanız, bu konuyu doktorunuzla konuşmanız gerekir. Daha kısa, daha basit bir tedavi yöntemi mevcut olabilir. Ek olarak, antibiyotik tedavisini tamamladıktan ve yaraların iyileşmesinden yedi gün sonrasına kadar cinsel ilişkiden uzak durmak önemlidir. Uzmanlar ayrıca tekrarlanan enfeksiyon gözlenme oranı yüksek olduğu için kadınların yaklaşık üç ay içinde tekrar test edilmesini önermektedir.

Antiviral ilaçlar: Herpes veya HIV gibi viral hastalıklarda antiviral ilaçlar reçete edilir. Reçeteli bir antiviral ilaç ile daha az herpes riskine sahip olunsa da cinsel partnere uçuk geçirme olasılığı mevcuttur. Antiviral ilaçlar HIV enfeksiyonunu yıllarca kontrol altında tutabilir. Virüs tamamen yok edilmediği için virüs taşınır ve risk düşük olsa da bulaşıcılık hala vardır.