Neprohodnost Jajovoda (Falopijevih tuba)

Neprohodnost jajovoda (Falopijevih tuba), stanje također poznato kao oštećenje jajovoda, je jedan od najčešćih uzroka neplodnosti. Materica je sa jajnicima povezana kanalima koji se pružaju sa obje strane, a nazivaju se Falopijevim tubama (jajovodima). U jednom od tri slučaja ženske neplodnosti uzrok je opstrukcija u jajovodima.

Lumen jajovoda tj. njegov unutarnji dio može biti začepljen; vanjski dio može prirasti uz okolna tkiva; ili se može desiti da trepljaste ćelije koje oblažu njegov unutarnji dio ne fukcioniraju na odgovarajući način. U takvim slučajevima, jajna ćelija možda neće uspjeti ući u jajovod. Čak i ako do toga dođe, spermatozoidi možda neće moći doprijeti do jajne ćelije i oploditi je zbog problema u kretanju uzrokovanih oštećenjima jajovoda. U nekim slučajevima, čak i ako dođe do oplodnje, embrij možda neće doći do materice što dovodi do ektopične (vanmaterične) trudnoće.

• Najčešći uzroci neprohodnosti Falopijevih tuba (jajovoda) su neliječene ili nedovoljno liječene infekcije. Izvori infekcije mogu biti prethodne infekcije zdjelice, seksualno prenosive infekcije, upotreba intrauterinih kontraceptivnih sredstava, infekcije zbog spontanih pobačaja ili postnatalne infekcije.
• Prethodni operativni zahvati u zdjelici ili intraabdominalne operacije, a naročito perforirani crvuljak usljed upale, mogu izazvati adhezije u jajovodima.
• Prethodne vanmaterične trudnoće povećavaju rizik od neprohodnosti jajovoda.
• Endometriotska (čokoladna) cista također može dovesti do opstrukcije u jajovodima.

Većina žena nije ni svjesna da su im jajovodi neprohodni dok se ne podvrgnu ispitivanju. Neke od njih se žale na bolne menstruacije ili bolove u preponama. Pošto su endometriotske ciste (čokoladne ciste) ili bilo kakve prethodne infekcije glavni uzroci blokiranih jajovoda, njihovi simptomi se mogu smatrati simptomima neprohodnih jajovoda.

Najčešća dijagnostička metoda je rentgen snimanje materice tj. HSG (histerosalpingografija). HSG je rentgen snimak koji prikazuje matericu i jajovode. Matericu i jajovode nije moguće vidjeti na uobičajenom rentgen snimku te se stoga kroz grlić materice uvodi posebna tečnost, što omogućuje njihovu vidljivost na rentgen snimku. Time se dolazi do podataka o strukturi i propustljivosti između jajovoda i zidova materice. Patološka stanja na unutarnjem zidu materice i problemi povezani sa jajovodima se mogu otkriti pomoću histerosalpingografije. Histerosalpingografija traje nekih 15-20 minuta i obično je bolna koliko i menstruacija. Za sprječavanje bolova se može koristiti anestezija.

Tokom procedure, pacijentica leži na stolu i uvodi se spekulum. Materica se čisti i uvodi se tanki kateter pomoću kojeg se ubacuje posebna tekućina tj. radioopakni materijal. Prateći tok ove tečnosti u materici i jajovodima, patološke promjene na zidovima materice i jajovodima se vide na rentgen snimku. Kako bi smanjili mogućnost infekcije uzrokovane histerosalpingografijom (HSG), antibiotike treba dati prije procedure. Nekada tačka koja povezuje jajovode i matericu može izgledati blokirana zbog spazma nastalog usljed bola. Iz tog razloga, prije pomenute procedure je potrebno dati lijekove protiv bolova. Histerosalpingografijom nije moguće jasno utvrditi postojanje adhezija između vanjskog dijela jajovoda i okolnih tkiva.

Kako bi se utvrdilo da li su jajovodi zaista blokirani, može se uraditi laparoskopija. Laparoskopijom je moguće utvrditi da su opstrukcije bile posljedica bola te da su jajovodi prohodni. Laparoskopijom se može utvrditi mogućnost protoka tečnosti kroz jajovode, adhezije jajovoda sa okolnim tkivima kao i abdominalnim strukturama te poremećaj zvani endometrioza.

Dijagnostička laparoskopija je operativni zahvat koji se izvodi u opštoj anesteziji, ne zahtijeva hospitalizaciju a traje oko pola sata. Tokom laparoskopije, u abdominalnu šupljinu se uvodi optički uređaj i specijalni instrumenti kroz jedan ili dva mala reza na abdomenu. U abdomen se uvodi 3 do 4 litre ugljen-dioksida kako bi se dobio bolji pregled unutrašnjosti abdomena i kako bi se izbjegle eventualne povrede krvnih sudova i crijeva. Laparoskopija omogućava uvid u unutrašnjost abdomena i omogućava lako prepoznavanje patoloških promjena na vanjskim površinama jajnika, materice i jajovoda. Ako postoje priraslice na vanjskim površinama jajovoda, moguće ih je odstraniti.

Tokom laparoskopije se posmatra tečnost (najčešće metilensko plavo) koja se se u jajovode uvodi putem grlića materice, čime se otkrivaju bilo kakve blokade unutar jajovoda.

Kada se laparoskopija završi, gas u abdomenu se uklanja jer njegove nakupine mogu izazvati postoperativne poteškoće kod pacijenta u obliku otoka i bolova u ramenima. Neugodnosti obično nestaju u roku od 24-48 sati.

U liječenju neplodnosti nastale usljed neprohodnih jajovoda, mikrohirurgija ne mora uvijek polučiti rezultate. Prvo treba razmotriti IVF postupak, naročito kod pacijentica sa teškim oštećenjem jajovoda, pacijentica sa niskim nivoom jajnih ćelija ili pacijentica u kasnoj životnoj dobi. Kod IVF-a se zaobilazi patološki poremećaj u jajovodima. Jedini izuzetak je kada se putem histerosalpingografije ustanovi stanje zvano „hydrosalpinx“, gdje je neprohodni jajovod otečen i ispunjen tekućinom. U takvim slučajevima se prije IVF-a preporučuje laparoskopsko uklanjanje jajovoda. Alternativno, tokom laparoskopske operacije se može presijeći veza između jajovoda i uterusa. Time se povećava uspjeh IVF-a i broj živorođenih beba.