Menopauza

Menopauza – bu ayol hayotidagi tug‘ruq yoshi yakunlanib, gormonal o‘zgarishlar natijasida oylik hayz davri to‘xtaydigan davrdir. Menopauza tasdiqlanishi uchun bir yil davomida hayz kelmagan bo‘lishi kerak.

Menopauza davrida ayol gormonlari, estrojen va progesteron ishlab chiqarilishi kamayadi. Tuxumdonlar faoliyati sekinlashadi va ovulyatsiya beqaror bo‘lib boradi, bu esa oxir-oqibat hayz ko‘rishni butunlay to‘xtashiga olib keladi.

Biroq, menopauza davrida ayollar jinsiy hayotga bo‘lgan qiziqishini yo‘qotmaydi; aksincha, ko‘plab ayollar homiladorlik xavfi yo‘qligi sababli o‘zlarini yanada xotirjam his qiladi.

Menopauza o‘rtacha 48-50 yosh oralig‘ida boshlanadi, lekin bu omillarga, masalan, ovqatlanish, tana vazni, vegetarianlik, bachadon chiqarib tashlanganmi, bachadon rivojlanishidagi muammolar yoki baland tog‘li hududda yashashga bog‘liq holda o‘zgarishi mumkin. Shuningdek, tamaki chekuvchi ayollar odatda menopauzaga erta kirishadi.

Umumiy hayot davomiyligi ortishi bilan menopauza davri ham ayol hayotining uchdan bir qismiga to‘g‘ri kelmoqda. Rivojlangan mamlakatlarda ayollar o‘rtacha hayot davomiyligida menopauza davrini uzoqroq o‘tkazmoqda.

Oylik tsikl bu homiladorlikka tayyorgarlik ko‘ruvchi jarayonlar natijasidir. Miya va tuxumdonlar orasidagi gormonal signallar tufayli tuxum rivojlanadi va ovulyatsiya sodir bo‘ladi.

Bu gormonlar shuningdek, tuxum folikuldan ajralishiga ham sabab bo‘ladi. Bachadon ichki qavati homiladorlikka tayyorgarlik sifatida qalinlashadi va agar homiladorlik sodir bo‘lmasa, bu qavat hayz sifatida ajraladi. Yosh o‘tishi va tuxumdonlar qarishi bilan taxminan 40 yoshdan boshlab tuxumdonlar miyaning gormonal signallariga kamroq javob bera boshlaydi va estrojen ishlab chiqarishi kamayadi.

Hayz tsikllari beqaror bo‘lib qoladi va menopauzadan oldingi bu davrda estrojen darajasi sezilarli darajada pasayadi. Tuxum rivojlanishi va tuxumdonlarda estrojen ishlab chiqarilishi butunlay to‘xtaganda, menopauza boshlanadi. Agar hayz kechikishi olti oydan oshsa, estrojen va follikul-stimulyatsiya qiluvchi gormon (FSH) darajasini o‘lchash orqali qon tahlillari yordamida menopauza tashxisi qo‘yilishi mumkin.

"Perimenopauza" tushunchasi hayz ko‘rishni to‘xtashidan oldin hayz ko‘rishdan menopauzaga o‘tish davrini bildiradi. Perimenopauza davrida tuxumdonlardagi tuxumlarning kamayishi sababli ovulyatsiya kamroq bo‘lib qoladi.

Ayollar odatda o‘z onalarining menopauzaga kirgan yoshiga yaqin yoshda menopauzaga kiradi. Ayol tuxumdonlari jarrohlik yo‘li bilan chiqarib tashlangan bo‘lsa, yoshidan qat’i nazar, menopauzaga kirgan hisoblanadi. Agar ayolda bachadon olib tashlangan, lekin tuxumdonlar saqlangan bo‘lsa, hayz ko‘rmasligi mumkin, lekin tuxumdonlar faoliyati to‘xtamaguncha u menopauzaga kirgan hisoblanmaydi.

40 yoshdan oldin hayz ko‘rishni to‘xtatish erta menopauza hisoblanadi.

Agar hayz ko‘rish to‘xtagan bo‘lsa, qonni tahlil qilish orqali menopauzaga kirganingizni aniqlash mumkin. Menopauza sekinlik bilan boshlanadigan jarayon bo‘lib, hayz ko‘rish 6-12 oy davomida kuzatilmasa, menopauza boshlanmagan deb taxmin qilinadi.

Bu davrda odatda homiladorlikdan saqlanish uchun kontratseptiv vositalar ishlatishni davom ettirish tavsiya etiladi. Agar hayz tsiklingizda o‘zgarishlar, kuchli qon ketish, uzoq davom etuvchi hayz, uch haftadan tezroq keluvchi tsikllar, jinsiy aloqadan keyin qon ketishi yoki hayzlar orasida qon ketish bo‘lsa, shifokor bilan maslahatlashing.

Menopauzaning eng keng tarqalgan belgilaridan biri issiq bosishlardir. Bunda bosh, bo‘yin va ko‘krakning to‘satdan qizishi, tana haroratining oshishi va ortidan keluvchi terlash kuzatiladi.

Bu alomatlar odatda 1-2 yil davom etadi, lekin taxminan 25% ayollarda besh yildan ko‘proq davom etishi mumkin. Buning asosiy sababi estrojen darajasining pasayishi bo‘lsa-da, aniq sababi noma’lum.

Vaginal qoplam va siydik yo‘llarining epitelial qatlami yupqalashadi va elastikligini yo‘qotadi. Vaginal quruqlik ham keng tarqalgan alomatlardan biridir. Odatda menopauza davrida ruhiy muammolar ortishi haqida o‘ylansa-da, tadqiqotlar buni tasdiqlamaydi.

Depressiya menopauza davrida keng tarqalgan degan fikr endi qabul qilinmaydi. Ammo issiq bosishlar tufayli ayolning uyqu sifati – va shu bilan hayot sifati – ta’sirlanishi mumkin.

Tipik alomatlarga teri qizarishi, ko‘krak og‘rig‘i, asabiylashish, uyqu buzilishi, ortiqcha terlash, charchoq, motivatsiyaning kamayishi, ortiqcha hissiy o‘zgarish va depressiv holat kiradi.

Boshqa alomatlarga yuz terisi ajinlari ko‘payishi, terining xira tortishi, soch to‘kilishi va ingichkalashishi, teri egiluvchanligining kamayishi, qarish dog‘lari, mo‘rt tirnoqlar, ko‘krakning kichrayishi va yumshashi, tana tuklarining ko‘payishi, varikozga moyillik, qorin sohasida yog‘ yig‘ilishi va bardoshlik yo‘qolishi, vaginaning yupqalashishi, quruqlik, qichishish, infeksiyalarga moyillik, jinsiy aloqada og‘riq, siydik ushlay olmaslik va qotishish kabi holatlar kiradi.