varikosel

Varikosel çirkli qanı ürəyə daşıyan xaya damarlarının genişlənməsidir. Varikosel anadangəlmə xəstəlikdir; Bu səbəbdən anatomik quruluşa görə ümumiyyətlə uzun boylu, arıq kişilərdə daha çox rast gəlinir. Həmçinin sol xayada sağdan daha çox rast gəlinir.

Varikoselin adətən heç bir şikayət yaratmadığını, ancaq bəzi kişilərdə xayalara təzyiq şəklində ağrıya səbəb ola biləcəyini ifadə edən Prof. Dr. Bülənt Erol;

“Adətən uşaq sahibi olmaq istəyən, lakin 1 ildən çox müntəzəm cinsi əlaqədə olmasına baxmayaraq uşaq sahibi ola bilməyən kişilərin fiziki müayinəsi zamanı varikosel varlığı asanlıqla aşkar edilə bilər. Xayaların müayinəsi zamanı xəstəni öskürək və ya gərginləşdirərək bu damarların müayinəsi ilə diaqnoz qoyula bilər, lakin bəzi hallarda Doppler ultrasəs müayinəsi də tələb oluna bilər. Varikoselin əmələ gəlməsinin bilinən genetik səbəbləri yoxdur, ancaq damar quruluşu ilə bağlı pozğunluqlar, varikoz damarlarının olması, fizioloji quruluşa aid xüsusiyyətlər varikoselə səbəb ola bilər. Varikosel diaqnozu qoyulan xəstələrin qiymətləndirilməsində sperma strukturları iki dəfə sperma analizi ilə araşdırılmalıdır. Bəzi kişilərdə sperma sayının son dərəcə təsirləndiyi və hətta spermanın heç çıxmadığı vəziyyətlər ola bilər. “Belə hallarda varikoseldən başqa əsas səbəblər araşdırılmalıdır.

Varikosel reproduktiv sağlamlıq üçün böyük əhəmiyyət kəsb edən bir problemdir. “Uşaq sahibi ola bilməmək problemi ilə həkimə müraciət edən kişilərin 35-40 faizində varikosel olduğu müşahidə edilir” deyən Prof. Dr. Bülənt Erol;

“Varikoselli kişilər erkən yaşda uşaq sahibi ola bilsələr də, yaş irəlilədikcə ikinci uşaq dünyaya gətirmək istədiklərində sperma parametrlərinin pisləşməsi nəticəsində sonsuzluq yarana bilər. Bundan əlavə, zaman keçdikcə bəzi xəstələrdə testosteron hormonunun ifrazı azalır.

Sperma sayını azaldan başqa səbəblər varsa, ilk növbədə bu səbəblər müəyyən edilməli və aradan qaldırılmalıdır. Çünki varikosel tək başına sperma sayını sıfır edəcək qədər testis istehsalını pozmur. Varikoselin müalicəsində cərrahi əməliyyat aparılır. Genişlənmiş damarlar qasıq nahiyəsində aparılan mikroskopik cərrahi üsulla bağlanaraq müalicə olunur. Əməliyyat zamanı ümumi anesteziya altında mikroskopdan istifadə əməliyyat zamanı damarların daha dəqiq müəyyən edilməsinə və xayanı qidalandıran arteriyanın diqqətli şəkildə qorunmasına imkan verir. Bu üsulla həyata keçirilən cərrahi müdaxilənin müvəffəqiyyət şansı yüksək, təkrarlanma və komplikasiya nisbəti aşağıdır. Xəstələr əməliyyat günü xəstəxanadan çıxa, iki-üç gün sonra işə qayıda bilərlər. “Əməliyyatdan sonra xəstələr minimal ağrı hiss edirlər.

Varikosel sperma analizində sperma sayı, hərəkət və deformasiyaya səbəb olmazsa əməliyyata ehtiyac olmadığını söyləyən Prof. Dr. Bülənt Erol;

“Əgər xəstə yeniyetməlik dövründə sperma testi aparmaq üçün çox gəncdirsə, əməliyyat qərarı xaya diametrləri müqayisə edilərək verilir. Varikosel olan tərəf digər tərəfə nisbətən 2 ml və ya daha çox həcm itkisi göstərərsə, əməliyyata qərar verilə bilər. Müayinə zamanı aşkarlana bilməyən, ancaq Doppler ultrasəs ilə aşkarlana bilən subklinik varikosel cərrahiyyəsinin faydası mübahisəlidir. “Başqa sözlə, subklinik varikosel cərrahiyyəsinin faydası dəqiq məlum deyil.

Müalicə olunmayan varikosel zamanla testosteron istehsalı ilə bağlı problemlərə səbəb ola bilər

Əməliyyatdan sonra sperma sayının artması üçün qəbul edilən gözləmə müddəti 3-6 aydır. Bu müddət ərzində görülən yaxşılaşma təxminən 70% təşkil edir. 1 il ərzində gözlənilən hamiləlik nisbəti təxminən 40% -dir. Bəzi kişilərdə sperma keyfiyyətində və sayında heç bir dəyişiklik olmaya bilər. Əməliyyatlardan 6 ay-1 il sonra sperma sayı və ya keyfiyyəti yaxşılaşmayan və ortağı təbii yolla hamilə qala bilməyən kişilərə köməkçi reproduktiv üsullarla müalicə tövsiyə oluna biləcəyini ifadə edən Prof. Dr. Bülənt Erol;

“Mümkündür ki, müalicə olunmayan varikosel zamanla sperma keyfiyyətinin pisləşməsi ilə yanaşı, testislərin daralmasına və testosteron istehsalı ilə bağlı problemlərə səbəb ola bilər. Bu hallarda varikoseli aradan qaldırmaq üçün cərrahi yolla korreksiya etmək lazımdır. “Cərrahiyyə əməliyyatı keçirmək istəməyən kişilərin ildə bir dəfə uroloqun müayinəsindən keçmələri tövsiyə olunur”.